Zgłoszenie przestępstwa to jeden z kluczowych elementów funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W Polsce procedura ta jest dostępna dla każdego, kto padł ofiarą przestępstwa lub był jego świadkiem. Jednakże, dla wielu osób formalności związane z takim zgłoszeniem mogą wydawać się skomplikowane lub budzić obawy przed dalszymi konsekwencjami. Dlatego ważne jest, aby znać swoje prawa i obowiązki jako pokrzywdzony. Artykuł ten przybliży proces zgłaszania przestępstwa, wyjaśni, jakie uprawnienia przysługują ofiarom na różnych etapach postępowania.

Procedura zgłaszania przestępstwa

Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. W praktyce najbardziej zainteresowane tą procedurą pozostają ofiary przestępstwa lub jego świadkowie. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa można skierować pisemnie do właściwej miejscowo jednostki prokuratury lub udać się osobiście do najbliższego komisariatu Policji. Osoba zgłaszająca musi mieć wówczas dokument ze zdjęciem, warto mieć również dowody potwierdzające zdarzenie będące przedmiotem zgłoszenia. Oczywiście zgłaszający ma możliwość korzystania z pomocy pełnomocnika w trakcie tej czynności, który zadba o jego przebieg zgodnie z przepisami oraz przekazanie wszystkich istotnych faktów.

Protokół zgłoszenia i wniosek o ściganie

Z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej sporządzany jest wspólny protokół, w którym można również zamieścić wniosek o ściganie i ukaranie sprawcy (dotyczy niektórych rodzajów przestępstw).

Pokrzywdzony kto to taki?

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, przez co w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem. Jak zostało wspomniane, osoba pokrzywdzona może działać osobiście lub ustanowić pełnomocnika. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia.

Wniosek o ściganie a inne osoby

W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.

Ochrona pokrzywdzonego i jego praw

Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec pokrzywdzonego występującego w charakterze świadka lub wobec jego najbliższej osoby w związku z postępowaniem, może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której pokrzywdzony jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres

Prawa pokrzywdzonego podczas postępowania

Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, a jeśli nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu. Ma on również prawo do uczestnictwa w tzw. czynnościach niepowtarzalnych śledztwa lub dochodzenia. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią.

Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku tego postępowania przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt. Przysługuje mu także prawo do wniesienia zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, naruszające jego prawa.

Mediacja między pokrzywdzonym a podejrzanym

Pokrzywdzony może złożyć wniosek lub wyrazić zgodę na złożony przez podejrzanego wniosek o skierowanie sprawy przez prokuratora do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między nim a podejrzanym.

Podsumowanie

Zgłoszenie przestępstwa to pierwszy krok do zapewnienia sprawiedliwości i ukarania sprawcy. Dla pokrzywdzonego jest to również początek drogi, na której może liczyć na wsparcie prawne i ochronę swoich interesów. Kluczowe znaczenie ma świadomość przysługujących praw, takich jak dostęp do informacji o przebiegu postępowania, możliwość złożenia wniosku o odszkodowanie czy prawo do skorzystania z pomocy psychologicznej.

Polskie prawo stara się coraz lepiej dostosowywać do potrzeb ofiar, zapewniając im większe bezpieczeństwo i poczucie, że nie są pozostawione same sobie. Zgłoszenie przestępstwa to nie tylko obowiązek obywatelski, ale także szansa na ochronę siebie i innych przed dalszymi skutkami przestępczego działania.

Szanowni Państwo, zespół Kancelarii zapewnia pomoc prawną klientom niezależnie od etapu postępowania oraz roli w postępowaniu – zapraszamy do Kontaktu.