Niewątpliwie każdy z nas, czy to organizując przyjęcie bądź wesele w lokalu, kupując samochód, dom lub jeszcze przy innej okazji miał styczność z zaliczką bądź zadatkiem. Również mogło się zdarzyć, że po prostu przekazaliśmy jakąś sumę pieniędzy na poczet realizacji zamówionej usługi czy dobra, nie zwracając uwagi, czy odbierający pokwitował nam wpłatę zadatku czy zaliczki. Jednakże różnice między obydwu instytucjami są istotne. Czy zadatek jest zwracany? Co przepada, zaliczka czy zadatek?
Zasadniczo zaliczka i zadatek jak i zadatek są kwotami pieniędzy, które wręcza się naszemu kontrahentowi lub od niego otrzymuje przy zawieraniu umowy bądź w trakcie jej trwania jeszcze przed momentem obowiązku uiszczenia zapłaty. Tak wpłacona suma zalicza się następnie na poczet należnego świadczenia. W momencie realizacji umowy, kiedy nie było żadnych komplikacji, nie odczujemy żadnej różnicy pomiędzy tymi dwoma formami. W momencie kiedy dochodzi do niewykonania umowy, okazuje się, iż różnice – zadatek a zaliczka – są jednak bardzo istotne.
Chociaż często używa się obu pojęć zamiennie, są to jednak dwa odrębne instrumenty, wywierające odmienny skutek. Podstawową cechą, która łączy ze sobą zadatek i zaliczkę, jest ich przeznaczenie. Zarówno zadatek, jak i zaliczka są zaliczane na poczet ceny, jeśli umowa dojdzie do skutku.
Czym jest zadatek?
Otóż, instytucja zadatku została uregulowana w Kodeksie cywilnym – mowa o nim w art. 394 k.c. Według zapisów ustawy „w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.” Zatem zadatek zabezpiecza sytuację, w której druga strona uchyla się od spełnienia świadczenia.
Czy istnieje górna granica wysokości zadatku lub zaliczki? Jeśli chodzi o kwestię wysokości zadatku oraz zaliczki to nie została ona poddana regulacji normatywnej. Zazwyczaj przedmiot zadatku to część umówionego świadczenia nie przekraczająca 20 – 30% wysokości całego świadczenia. Niemniej w ramach swobody kontraktowania dopuszcza się zastrzeżenie zadatku o wartości przekraczającej połowę całego świadczenia.
Kluczowym jest, co potwierdza praktyka orzecznicza, że zadatek będzie miał realnie funkcję zadatku jedynie w sytuacji, gdy został faktycznie przekazany.
Czym różni się zaliczka od zadatku?
W przeciwieństwie do zadatku, zaliczka nie została zdefiniowana w kodeksie cywilnym. Wyjaśnienia oraz skutków jakie wywiera zaliczka należy szukać
w przepisach kodeksu cywilnego dotyczących umów wzajemnych. Jeśli chodzi o zaliczkę to w istocie stanowi ona część ceny i zostaje ona przeznaczana na poczet przyszłych świadczeń.
Zasadnicza różnica pomiędzy zadatkiem, a zaliczką polega przede wszystkim na tym, który z tych instrumentów jest zwracany i w jakiej wysokości.
Czy otrzymamy zwrot zaliczki? Zaliczka jest zwrotna, ponieważ stanowi ona po prostu część umówionej ceny. Ponadto, zaliczka zwracana jest w takiej samej wysokości w jakiej została wpłacona, niezależnie od tego z czyjej winy nie doszło do umowy.
Co się zwraca, zaliczkę czy zadatek?
Otóż zaliczka niezależnie od tego, z jakiego powodu albo z czyjej winy nie doszło do realizacji umowy, podlega zwrotowi. Natomiast w wypadku zadatku znajdzie zastosowanie art. 394 k.c. W sytuacji, w której świadczenie było niemożliwe, nastąpiło rozwiązanie umowy, lub umowa nie doszła do skutku bez winy żadnej bądź każdej ze stron, zadatek zachowuje się jak zaliczka, podlega zwrotowi. Jednakże w przypadku gdy wpłacający nie wykonał umowy, otrzymujący może odstąpić od takiej umowy i zatrzymać zadatek, a w wypadku niewykonania umowy przez otrzymującego to wpłacający może domagać się jego zwrotu w podwójnej wysokości.
Warto w tym miejscu posłużyć się przykładem:
Dokonałeś rezerwacji w ośrodku wypoczynkowym. Przy ustalaniu warunków zapłaciłeś zaliczkę/zadatek. Jeśli odwołasz rezerwację w przypadku zadatku właściciel obiektu ma prawo go zatrzymać. Natomiast w przypadku zaliczki, możesz liczyć na zwrot. Nie należy tracić z pola widzenia faktu, iż to rozwiązanie zabezpiecza interesy obu stron umowy. W sytuacji, kiedy to właściciel obiektu odwoła rezerwację, za którą zapłaciłeś zadatek, masz prawo domagać się pieniędzy w podwójnej wysokości.
Co jest dla nas korzystniejsze?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie „co jest lepsze”. Zadatek i zaliczka to różne instytucje prawne służące różnym celom. Choć pojęcia te brzmią dla niektórych podobnie, to niosą za sobą odmienne konsekwencje.
W przypadku zadatku niewykonanie umowy rodzi konsekwencje majątkowe. Inaczej jest w przypadku zaliczki. Wręczenie zaliczki nie powoduje negatywnych konsekwencji majątkowych dla strony niezaineresowanej finalizacją umowy, gdyż zaliczka podlega zwrotowi.
Jakie są terminy przedawnienia dotyczące wpłaconego zadatku i zaliczki?
Jeżeli przepisy danej umowy, z którą związany był zadatek bądź zaliczka nie przewidują innych terminów przedawnienia, roszczenia dotyczące zadatku lub zaliczki przedawniają się z upływem 3 lat w przypadku umów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej lub zawodowej oraz z upływem 6 lat w pozostałych przypadkach.
Przy zawieraniu umów warto jednak zawsze zwrócić się do profesjonalnego pełnomocnika, który udzieli fachowej porady prawnej i pomoże dobrać odpowiednią do zawieranej umowy i okoliczności formę zabezpieczenia naszych interesów.
Musimy mieć także świadomość, iż zaliczka czy zadatek nie zawsze są w stanie całkowicie czy realnie zabezpieczyć interesów strony umowy. Jeżeli masz jakieś wątpliwość bądź nie chcesz by doświadczyć niemiłych skutków źle spisanych umów to skorzystaj z wiedzy i doświadczenia adwokatów i prawników kancelarii mecenasa Jarosława Reck.