Jak wygląda śledztwo i postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych?
Czym jest postępowanie przygotowawcze?
Postępowanie przygotowawcze to pierwszy, niezwykle istotny etap procedury karnej. Jego głównym celem jest:
ustalenie, czy doszło do popełnienia czynu zabronionego i czy stanowi on przestępstwo,
wykrycie oraz – w razie potrzeby – ujęcie sprawcy,
wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiaru wyrządzonych szkód,
zebranie, zabezpieczenie i – w niezbędnym zakresie – utrwalenie materiału dowodowego na potrzeby przyszłego postępowania sądowego.
Postępowanie przygotowawcze może przybrać dwie formy:
Śledztwo – prowadzone w sprawach dotyczących poważniejszych przestępstw (np. rozbojów, gwałtów, oszustw na dużą skalę),
Dochodzenie – stosowane w sprawach mniej skomplikowanych i o mniejszym ciężarze gatunkowym.
Kto prowadzi śledztwo i jak przebiega ten proces?
Za prowadzenie śledztwa odpowiada prokurator, jednak może on powierzyć jego realizację Policji – w całości, częściowo lub w zakresie wykonania konkretnych czynności.
❗️Z wyjątkiem czynności kluczowych, takich jak przedstawienie zarzutów, ich zmiana czy zakończenie śledztwa. Te działania pozostają wyłączną domeną prokuratora – chyba że sytuacja wymaga natychmiastowej reakcji (np. zagrożenie zatarciem śladów przestępstwa).
W określonych przypadkach, uprawnienia Policji mogą być również realizowane przez inne służby, m.in. Straż Graniczną, ABW, CBA, Krajową Administrację Skarbową czy Żandarmerię Wojskową – w zakresie ich właściwości.
Rola adwokata na etapie śledztwa
Już na etapie postępowania przygotowawczego pomoc adwokata może mieć kluczowe znaczenie – zarówno dla ochrony praw osoby podejrzanej, jak i dla skutecznego budowania linii obrony.
Adwokat może:
uczestniczyć w przesłuchaniach,
składać wnioski dowodowe,
analizować akta sprawy,
przeciwdziałać nadużyciom i naruszeniom praw procesowych podejrzanego.
Adwokat w Katowicach lub innym mieście może pełnić rolę obrońcy już od samego początku śledztwa, zapewniając profesjonalne wsparcie na każdym jego etapie.
Prawa i obowiązki podejrzanego
Uprawnienia podejrzanego
Osoba podejrzana w postępowaniu karnym ma szereg praw, które gwarantują jej sprawiedliwy proces:
Prawo do wyjaśnień lub odmowy ich składania, bez konieczności uzasadniania tej decyzji.
Prawo do obrońcy z wyboru, a jeśli nie stać ją na jego opłacenie – możliwość wyznaczenia obrońcy z urzędu.
Prawo do obecności obrońcy podczas przesłuchania – na żądanie podejrzanego.
Prawo do tłumacza – dla osób nieznających języka polskiego, również podczas kontaktów z obrońcą.
Prawo do informacji o zarzutach, ich zmianach i kwalifikacji prawnej czynu.
Prawo do składania wniosków dowodowych.
Prawo do wglądu w akta sprawy, sporządzania kopii i odpisów (może być ograniczone w uzasadnionych przypadkach).
Prawo do zapoznania się z materiałem dowodowym przed zakończeniem postępowania – również w obecności obrońcy.
Prawo do wniosku o postępowanie mediacyjne – umożliwiające pojednanie się z pokrzywdzonym.
Ważne: Podejrzany nie musi udowadniać swojej niewinności ani dostarczać dowodów na swoją niekorzyść.
Obowiązki podejrzanego
Choć podejrzany ma wiele praw, ma również określone obowiązki procesowe, m.in.:
zabiegom medycznym (np. pobraniu krwi, śliny, włosów) – jeśli są konieczne i nie zagrażają zdrowiu,
pobraniu wymazu z policzków – przez policjanta.
❗️Odmowa może skutkować zatrzymaniem, przymusowym doprowadzeniem, a nawet użyciem środków przymusu bezpośredniego.
Obowiązek informacyjny i kontaktowy:
Zgłaszanie każdej zmiany miejsca pobytu (jeśli trwa dłużej niż 7 dni).
Stawiennictwo na wezwania organów ścigania.
Wskazanie aktualnego adresu korespondencyjnego – brak jego podania może uniemożliwić skuteczne złożenie środków odwoławczych (np. zażalenia, apelacji).
Wskazanie adresu do doręczeń w Polsce, jeśli podejrzany przebywa za granicą.
Zgłoszenie zmiany adresu – w przeciwnym razie pisma uznawane są za skutecznie doręczone na ostatni znany adres.
Jak długo może trwać śledztwo?
Czas trwania śledztwa zależy od stopnia skomplikowania sprawy i ilości gromadzonych dowodów.
Zgodnie z przepisami:
podstawowy czas trwania śledztwa to do 3 miesięcy,
możliwe jest jego przedłużenie – za zgodą prokuratora nadzorującego lub nadrzędnego – jeśli wymaga tego dobro postępowania.
Co dzieje się po zakończeniu śledztwa?
Po zakończeniu postępowania przygotowawczego możliwe są trzy scenariusze:
Umorzenie postępowania – jeśli nie znaleziono wystarczających dowodów lub zachodzą przesłanki uniemożliwiające kontynuowanie sprawy (np. brak znamion przestępstwa, znikoma społeczna szkodliwość czynu).
Skierowanie aktu oskarżenia do sądu – jeśli zebrane dowody wskazują na zasadność oskarżenia.
Negocjacje karne lub warunkowe umorzenie – w niektórych przypadkach możliwe jest zakończenie sprawy bez pełnego procesu sądowego.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się z adwokatem
Jeśli zostałeś objęty postępowaniem karnym – jako podejrzany lub osoba zatrzymana – nie podejmuj pochopnych decyzji bez konsultacji z adwokatem.
Adwokaci z naszej Kancelarii oferują profesjonalną i skuteczną pomoc prawną, dbając o Twoje prawa na każdym etapie postępowania. Zadzwoń lub napisz – jesteśmy do Twojej dyspozycji.
