List żelazny – co to takiego?

Być może znasz określenie „odpowiadanie z wolnej stopy” w kontekście procesu karnego. List żelazny to instytucja prawa karnego, która od wieków budziła zainteresowanie zarówno wśród prawników, jak i osób poszukujących ochrony przed wymiarem sprawiedliwości. Jest to szczególny dokument, który umożliwia osobie oskarżonej lub podejrzanej o popełnienie przestępstwa pozostawanie na wolności do czasu zakończenia postępowania sądowego, pod warunkiem stawienia się na wezwania sądu. Instytucja listu żelaznego pełni ważną rolę w systemie prawnym, ponieważ z jednej strony gwarantuje osobie podejrzanej możliwość obrony na wolności, a z drugiej zapewnia, że nie będzie unikać odpowiedzialności przed wymiarem sprawiedliwości. W artykule przybliżymy, czym dokładnie jest list żelazny, jakie są warunki jego uzyskania oraz jakie konsekwencje prawne wynikają z jego naruszenia.

Często zdarza się, że osoba posiadająca status osoby podejrzanej w postępowaniu przygotowawczym mieszka na stałe poza granicami Polski. Z perspektywy organu ścigania oznacza to ukrywanie się, a tym samym możliwość podejmowania działań niekorzystnych z punktu widzenia dobra prowadzonego postępowania. To z kolei daje organowi ścigania możliwość wystąpienia do Sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a przy wydaniu stosownego postanowienia – poszukiwania danej osoby, między innymi w oparciu o list gończy.

Prowadzi to do sytuacji, w której chęć powrotu poszukiwanego podejrzanego do kraju, celem odwiedzin u rodziny, załatwienia osobistych czy biznesowych spraw, a nawet chęcią stawiennictwa we właściwej prokuraturze czy na Policji skończyć się może zatrzymaniem i podtrzymaniem decyzji o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.

Naprzeciw zagrożeniu wystąpienia takiej sytuacji wyszedł ustawodawca, wprowadzając do kodeksu postępowania karnego instytucję listu żelaznego. W nauce prawa określa się ją niekiedy swoistą umową między podejrzanym (oskarżonym), a sądem właściwym miejscowo – że oskarżony przebywający za granicą stawi się do sądu lub prokuratora w oznaczonym terminie, pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy – czyli pozostając na wolności.

Kiedy można zastosować list żelazny?

Jest to jednak rozwiązanie możliwe do zastosowania jeśli oskarżony:

• Będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu (lub prokuratora);
• Nie będzie opuszczał bez zgody sądu z obranego miejsca pobytu w kraju (co wiąże się z obowiązkiem ujawnienia owego miejsca pobytu do wiadomości sądu oraz organu ścigania);
• Nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo innego bezprawnego utrudniania postępowania karnego.

Dodatkowo, zastosowanie względem podejrzanego tej instytucji może być uzależnione od złożenia przez niego stosownego poręczenia majątkowego.

Nowelizacja prawa, a list żelazny

Należy przy tym zaznaczyć, że od czasu nowelizacji, która weszła w życie 22 czerwca 2021 roku, zwiększyła się rola prokuratora w procedurze wydawania listu żelaznego w postępowaniu przygotowawczym, albowiem nie tylko jego udział w posiedzeniu w tym przedmiocie jest obowiązkowy, ale również ma on możliwość sprzeciwić się wydaniu listu żelaznego przez sąd. Niemniej, sprzeciw taki nie wiąże sądu i nie stanowi przeszkody do wydania decyzji pozytywnej dla podejrzanego, pomimo sprzeciwu prokuratora. Wydając list żelazny sąd uchyla tymczasowe aresztowanie, przy czym postanowienie o uchyleniu tymczasowego aresztowania staje się wykonalne dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o wydaniu listu żelaznego.

Zastosowanie listu żelaznego – nie jest gwarancją absolutną

Zastosowanie listu żelaznego nie jest jednak gwarancją absolutną, dzięki której podejrzany nie zostanie zatrzymany i osadzony – może zostać odwołany, jeżeli podejrzany będzie naruszał nałożone na niego obowiązki. Wówczas nie tylko może zostać zatrzymany, ale też przepadkowi lub ściągnięciu ulegnie wpłacona przez niego kwota poręczenia. Jednocześnie, samo złożenie wniosku o list żelazny nie stanowi przeszkody do rozpoznania i ewentualnego zastosowania wniosku o tymczasowy areszt.

Szanowni Państwo, zespół Kancelarii zapewnia pomoc prawną osobom starającym się o list żelazny – zapraszamy do Kontaktu.

Stan prawny: 15.09.2024