Obecnie odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego możliwe jest dla osób odbywających karę pozbawienia wolności do 1,5 roku. Nowa ustawa wprowadza w tym zakresie zmiany korzystne dla skazanych i stwarza możliwość skorzystania z dobrodziejstwa tej instytucji przez skazanych na kary sięgające nawet do 3 lat pozbawienia wolności – pod warunkiem, iż do końca odbycia kary pozostało mniej niż 6 miesięcy.

Dozór elektroniczny – nowelizacja

Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy nowelizacyjnej, celem zmian jest poszerzenie stosowania systemu dozoru elektronicznego (SDE) oraz usprawnienie postępowań w przedmiocie udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE, przy zachowaniu efektu jednoczesnego odciążania populacji więziennej oraz wysokiej efektywności SDE”.

Znowelizowane przepisy Kodeksu karnego wykonawczego zakładają, że decyzje w sprawach odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego będzie mogła podejmować również komisja penitencjarna w zakładzie karnym, w którym przebywa skazany.

Komisja penitencjarna będzie mogła udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, w sytuacji gdy łącznie zostały spełnione następujące warunki:

• wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 k.k. (tzw. recydywa);
• skazany rozpoczął odbywanie kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym;
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie cele kary nie zostaną osiągnięte;
• dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności przemawiają za udzieleniem zezwolenia;
• skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
• osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę.

Cała procedura ma znajdować się pod kontrolą sądu. Mimo, że już obecnie komisje penitencjarne posiadają kompetencje do kierowania skazanego do określonego systemu odbywania kary pozbawienia wolności, większy nacisk położono na urzeczywistnienie w praktyce, iż system dozoru elektronicznego również jest sposobem odbywania kary pozbawienia wolności.

Nowelizacja zakłada również modyfikację przesłanek materialnoprawnych stosowania systemu dozoru elektronicznego, ponieważ:

• punkt 1 zakłada wprowadzenie rozwiązania, w myśl którego udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego będzie możliwe również wobec skazanego, względem którego orzeczona została kara pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata, a któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, a nie zachodzą przy tym warunki przewidziane w art. 64 § 2 k.k. Uzasadnienie projektu ustawy wskazuje w tym zakresie na działanie w kierunku objęcia większej liczby skazanych odbywaniem kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, co z kolei ma stanowić pewną alternatywę dla warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary.
• punkt 2 w miejsce obecnie istniejącej przesłanki pozytywnej („jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary”) zakłada wprowadzenie przesłanki negatywnej („odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary”). To rozwiązanie ma potencjalnie na celu przerzucenie na sąd obowiązku uzasadnienia odmowy udzielenia skazanemu zgody na odbycie pozostałej części kary pozbawienia wolności w SDE. Obecnie to na skazanym lub jego obrońcy ciąży bowiem obowiązek wykazania, że kara spełni względem niego swoje cele, mimo odstąpienia od odbywania jej w warunkach izolacyjnych.

Przewidziany został także wyjątek od zasady wykonalności postanowień z chwilą ich wydania w odniesieniu do postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary w SDE w sytuacji, gdy prokurator przed zakończeniem posiedzenia sądu oświadczył, że sprzeciwia się udzieleniu skazanemu takiego zezwolenia.