W polskim prawie karnym obok kary grzywny (dolegliwości finansowej za popełnione przestępstwo) i kary pozbawienia wolności (odbywanej w zakładzie karnym) istnieje jeszcze kara ograniczenia wolności. Na czym polega? W jakich formach i jak długo może być wykonywana? Czy jej orzeczenie przez sąd na pewno całkowicie chroni przed „odsiadką”?

Kara ograniczenia wolności – rodzaje

Kara ograniczenia wolności może przybrać jedną z dwóch form: potrącenia części wynagrodzenia za pracę (w przypadku osób zatrudnionych) lub zobowiązania skazanego do wykonania nieodpłatnych, kontrolowanych prac na cele społeczne.

Kara pozbawienia wolności – prace na cele społeczne

Wymiar prac na cele społeczne może wynieść od 20 do 40 godzin w miesiącu. W celu wykonania orzeczonych prac sąd przesyła odpis wyroku kuratorowi sądowemu zawodowemu, a miejsce pracy wybiera wójt/burmistrz/prezydent miasta. Sądowy kurator zawodowy w terminie 7 dni od doręczenia mu przez sąd orzeczenia wzywa skazanego do odbycia kary oraz poucza go o prawach, obowiązkach i konsekwencjach wynikających z uchylania się od odbywania kary, a także określa, po wysłuchaniu skazanego, rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy, o czym niezwłocznie informuje właściwy organ gminy i podmiot, na rzecz którego będzie wykonywana praca. W okresie, na jaki zostało orzeczone potrącenie skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.

Kara pozbawienia wolności – potrącenie wynagrodzenia

Z kolei potrącenie wynagrodzenia za pracę może dotyczyć od 10% do 25% otrzymywanego honorarium w stosunku miesięcznym. Potrącenia można dokonać jedynie w przypadku skazanych pozostających w stosunku pracy, a więc osób zatrudnionych. W przypadku orzeczenia kary sąd zawiadamia o fakcie pracodawcę i wskazuje, na czyją rzecz oraz gdzie powinna trafić część wynagrodzenia ukaranego w ten sposób pracownika. Wypłacając wynagrodzenie skazanemu, potrąca się określoną w orzeczeniu część wynagrodzenia i bezzwłocznie przekazuje potrąconą kwotę stosownie do otrzymanych wskazań, zawiadamiając o tym sąd. Koszty związane z przekazywaniem tych kwot odlicza się od dokonywanych potrąceń.

Zgodnie z art. 34 Kodeksu karnego: „kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata”.

Przepisy przewidują także możliwość zmiany formy orzeczonej sankcji. W uzasadnionych, szczególnych wypadkach sąd ma prawo dokonać takiej modyfikacji w obie strony – zamienić prace społeczne na potrącenie wynagrodzenia lub odwrotnie. Co istotne – taka zmiana formy kary nie następuje z urzędu, a na wniosek skazanego – odpowiednio sporządzony i właściwie uzasadniony. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zmiany formy wykonywania kary ograniczenia wolności, które można zaskarżyć zażaleniem.

Wymierzając karę ograniczenia wolności sąd może (ale nie musi) orzec dodatkowo świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej; którego wysokość nie może przekroczyć 60 000 złotych lub zobowiązać skazanego do przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się terapii uzależnień lub psychoterapii, powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.

Wielu skazanych, wobec których został wydany wyrok orzekający wobec nich karę ograniczenia wolności twierdzi, że treść wyroku – a co za tym idzie rodzaj orzeczonej kary – jest wiążący. Nic bardziej mylnego. Kara ograniczenia wolności może być zamieniona tzw. zastępczą karą pozbawienia wolności, a zatem pobyt w zakładzie karnym – w sytuacji gdy skazany wobec którego została orzeczona kara ograniczenia wolności:

– nie stawi się na wezwanie celem odbycia kary ograniczenia wolności

– oświadczy kuratorowi, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy

– nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie

– uchyla się od wykonywania pracy lub obowiązków

Kwestię wykonywania kar w polskim systemie prawnym reguluje ustawa Kodeks karny wykonawczy.

Miejsce wykonywania kary ograniczenia wolności

Kara ograniczenia wolności wykonywana jest w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca, chyba że ważne względy przemawiają za wykonaniem kary w innym miejscu (art. 54 Kodeksu karnego wykonawczego, w dalszej części kkw).

Kto prowadzi nadzór nad wykonywaniem kary?

Nadzór nad wykonywaniem kary oraz orzekanie w sprawach dotyczących jej wykonania należą do sądu rejonowego, w którego okręgu kara jest lub ma być wykonywana. Czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary oraz obowiązków nałożonych na skazanego odbywającego ją wykonuje kurator sądowy (art. 55 kkw).

Sąd i kurator mogą w każdym czasie żądać od skazanego wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i w tym celu wzywać go do osobistego stawiennictwa (art. 60).

Masz więcej pytań lub potrzebujesz pomocy w sprawie karnej? Skontaktuj się z kancelarią.